Cụ thể, trong tháng 11/2025 các lực lượng chức năng tuyến đường bộ đã phát hiện 629 vụ, chiếm 28,9% số vụ phát hiện, bắt giữ và xử lý, tập trung ở các tuyến biên giới Việt - Trung, Việt - Campuchia. Các đối tượng lợi dụng chính sách ưu đãi cư dân biên giới để buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa có giá trị cao (ngoại tệ, thuốc lá, lá thuốc lá, điện thoại, vàng lá, thực phẩm đông lạnh…). Hoạt động mua bán, vận chuyển pháo nổ, đường kính trắng, thuốc bảo vệ thực vật tiếp tục diễn ra ở các tỉnh miền Trung và biên giới Việt – Lào.
Đáng chú ý, nổi lên hiện tượng vận chuyển trái phép vàng, tiền tệ, điện thoại di động các nhãn hiệu qua biên giới và việc vận chuyển quá cảnh hàng hoá giả mạo nhãn hiệu từ Trung Quốc qua Việt Nam sang Lào, Campuchia. Tập trung tại các tuyến đường bộ các tỉnh biên giới phía Bắc (chủ yếu ở cửa khẩu Hữu Nghị), phía Nam giáp Campuchia và tuyến đường hàng không qua cửa khẩu cửa khẩu sân bay quốc tế Nội Bài, Tân Sơn Nhất.
Hải quan Chi Ma phối hợp với lực lượng Biên phòng kiểm tra tang vật là chân gà tươi đông lạnh trong một vụ vi phạm được các lực lượng chức năng phát hiện.
Hoạt động lợi dụng loại hình trung chuyển, chuyển khẩu, quá cảnh để vận chuyển hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT vẫn tiếp diễn, tập trung tại các cửa khẩu biên giới với Trung Quốc, Lào và Campuchia. Thủ đoạn phổ biến là: khai sai, không khai báo nhãn hiệu hàng hóa được bảo hộ, trà trộn hàng vi phạm với hàng hợp pháp hoặc lợi dụng khai báo hải quan theo thủ tục đơn giản hàng quá cảnh để không khai nhãn hiệu hàng hóa…
Bên cạnh đó, tuyến đường biển tiếp tục chiếm tỷ trọng vi phạm lớn nhất với 1.314 vụ, chiếm 60,4% số vụ phát hiện, bắt giữ và xử lý; tập trung tại các cảng biển lớn thuộc Chi cục HQKV II, III, XII. Nổi lên hiện tượng vi phạm về điều kiện, tiêu chuẩn, quy chuẩn nhập khẩu, vi phạm quy định về nhãn mác của hàng hóa...
Đặc biệt, đã phát hiện hiện tượng nhập khẩu máy móc thiết bị đã qua sử dụng. Điển hình, tại cảng biển Hải Phòng phát hiện vụ việc nhập khẩu vỏ đạn và một số viên đạn còn sử dụng được, được xác định là vũ khí quân dụng (số lượng 16 bao = 20.010 kg), vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật theo Điều 304 Bộ Luật hình sự năm 2025 (Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự).
Lực lượng Hải quan đã kịp thời ngăn chặn và bắt giữ lô hàng quá cảnh từ Trung Quốc đi Campuchia qua Cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị, trong đó cất giấu trên 2.000 sản phẩm túi xách, dép giả mạo nhãn hiệu nổi tiếng như LOUIS VUITTON, CHANEL, HERMES và CROCS. (Ảnh Cục Hải quan)
Thực trạng này đã ảnh hưởng đến thương mại biên mậu theo nhiều chiều. Một mặt, các hành vi lợi dụng chính sách ưu đãi cư dân biên giới để vận chuyển ngoại tệ, vàng, thuốc lá, điện thoại, thực phẩm đông lạnh… làm méo mó cạnh tranh, gây thất thu ngân sách và gia tăng rủi ro cho doanh nghiệp làm ăn chân chính.
Mặt khác, tình trạng lợi dụng trung chuyển, quá cảnh để vận chuyển hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ từ Trung Quốc qua Việt Nam sang Lào, Campuchia không chỉ ảnh hưởng đến uy tín hàng hóa Việt Nam trong chuỗi logistics khu vực, mà còn tiềm ẩn nguy cơ khiến Việt Nam trở thành “điểm trung gian” trong các tuyến buôn lậu xuyên quốc gia.
Đáng chú ý, việc phát hiện nhập khẩu vũ khí quân dụng với khối lượng lớn (hơn 20 tấn vỏ đạn và đạn còn sử dụng được tại cảng Hải Phòng) cho thấy mức độ tinh vi, liều lĩnh của các đối tượng vi phạm, đồng thời đặt ra thách thức nghiêm trọng đối với công tác kiểm soát an ninh kinh tế – an ninh quốc gia trong bối cảnh thương mại và logistics biên giới ngày càng phát triển mạnh.
Từ góc độ quản lý và phát triển thương mại biên mậu, thực tiễn trên cho thấy yêu cầu cấp thiết phải song hành giữa tăng cường kiểm soát và tạo thuận lợi thương mại.
Trước tình hình trên, Cục Hải quan ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, tăng cường kiểm soát đối với vận chuyển trái phép vàng, tiền tệ, thuốc giả, hàng nghi ngờ vi phạm là cần thiết, nhưng về lâu dài cần được hỗ trợ bằng giải pháp thể chế và công nghệ. Đó là rà soát, hoàn thiện chính sách cư dân biên giới; siết chặt quản lý các loại hình trung chuyển, quá cảnh có rủi ro cao; đồng thời đẩy mạnh ứng dụng quản lý rủi ro, hải quan số, hải quan thông minh để kiểm soát chặt nhưng không gây ách tắc dòng chảy thương mại hợp pháp.
Chỉ khi buôn lậu và gian lận thương mại được kiềm chế hiệu quả, môi trường kinh doanh tại khu vực biên giới mới thực sự minh bạch, cạnh tranh lành mạnh; từ đó tạo nền tảng để thương mại biên giới phát triển theo hướng chính ngạch, bền vững, đóng góp tích cực cho tăng trưởng kinh tế và hội nhập khu vực của Việt Nam.
Hồng Như