Hàng chục vạn người dân ở Hà Nội và các tỉnh lân cận theo các ngả đường kéo về quảng trường Nhà hát lớn Hà Nội dự cuộc mít tinh vào ngày 19/8/1945. Ảnh tư liệu TTXVN
Cuối năm 1944, đầu năm 1945, cục diện chiến tranh thế giới chuyển biến nhanh chóng. Phát xít Đức đầu hàng vô điều kiện vào tháng 5/1945, tiếp đó là sự đầu hàng của Nhật Bản vào ngày 14/8/1945. Bối cảnh quốc tế ấy đã tạo ra một khoảng trống quyền lực nhất thời tại Đông Dương, khi quân Đồng minh chưa kịp vào giải giáp, còn thực dân Pháp đang tìm cách quay trở lại. Trước tình hình đó, Trung ương Đảng nhận định đây là thời cơ “ngàn năm có một” để nhân dân Việt Nam vùng lên giành độc lập.
Ngay từ ngày 9/3/1945, Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã họp khẩn, chủ trương phát động cao trào kháng Nhật cứu nước. Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” được ban hành ngày 12/3 đã khẳng định rõ ràng: “Đây là thời cơ tốt để nhân dân ta vùng lên giành độc lập”. Các tổ chức cách mạng được gấp rút xây dựng, củng cố từ Trung ương đến cơ sở. Việt Nam Giải phóng quân ra đời, các Ủy ban Dân tộc giải phóng được thành lập. Cao trào kháng Nhật dâng cao trên khắp các địa phương.
Ngày 13/8/1945, Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc được thành lập, ra Quân lệnh số 1 phát động Tổng khởi nghĩa toàn quốc. Ngày 16/8, Quốc dân Đại hội họp tại Tân Trào, thông qua Mười chính sách lớn, thống nhất quốc kỳ nền đỏ sao vàng, chọn “Tiến quân ca” làm quốc ca, đồng thời cử ra Chính phủ Lâm thời do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu.
Từ ngày 14/8, khởi nghĩa nổ ra tại nhiều tỉnh thành, lan rộng nhanh chóng. Đỉnh cao là ngày 19/8/1945, tại Hà Nội, quần chúng cách mạng chiếm phủ Khâm sai, Sở Cảnh sát, Sở Bưu điện, Trại Bảo an binh… giành chính quyền về tay nhân dân. Tiếp đó, tại Huế (23/8) và Sài Gòn (25/8), khởi nghĩa giành thắng lợi trong không khí sôi sục. Chỉ trong vòng 15 ngày, từ giữa đến cuối tháng 8, chính quyền trên cả nước đã hoàn toàn thuộc về nhân dân.
Sáng 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ảnh: Tư liệu TTXVN.
Ngày 30/8, vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị, chấm dứt chế độ phong kiến. Sáng ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh trịnh trọng đọc Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố trước quốc dân và thế giới về sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám là kết quả tổng hòa của nhiều yếu tố: sự lãnh đạo sáng suốt, kịp thời của Đảng; quá trình chuẩn bị lâu dài, toàn diện về lực lượng và tổ chức; tinh thần yêu nước, sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc; và thời cơ quốc tế thuận lợi. Đó là kết quả của tầm nhìn chiến lược, của lòng dân hợp ý Đảng, của sự bền bỉ đấu tranh và khát vọng độc lập cháy bỏng trong từng người dân Việt Nam.
Thắng lợi ấy đã đập tan xiềng xích nô lệ của thực dân, phát xít, lật đổ chế độ phong kiến ngự trị hàng thế kỷ, đưa nhân dân ta lên làm chủ đất nước, mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc – kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đồng thời, cuộc cách mạng vĩ đại ấy cũng góp phần cổ vũ phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc trên toàn thế giới, khẳng định vị thế và con đường phát triển của Việt Nam trong dòng chảy lịch sử nhân loại.
BBT